Thực trạng về phạm tội ở lứa tuổi vị thành niên ngày càng nhiều và diễn biết một cách hết sức phức tạp. Vậy tại sao xã hội ngày càng phát triển, cuộc sống ngày càng đầy đủ hơn nhưng tình hình phạm tội ở lứa tuổi vị thành niên lại càng gia tăng và mức độ nguy hiểm cũng không ngừng tăng lên. Có thể vì xã hội pháp triển và các bạn trẻ có quá nhiều nhu cầu nhưng không được thỏa mãn, dẫn tới gây nhiều hành vi không thể chấp nhận được và chính các bạn lại là người chịu hậu quả to lớn nhất.
Trẻ vị thành niên phạm tội nghiêm trọng không nên bị nhìn như “tội phạm nhỏ tuổi” mà là “công dân chưa trưởng thành” đang cần được uốn nắn. Một nền tư pháp văn minh không chỉ biết trừng phạt, mà phải biết cho trẻ cơ hội làm lại, vì đó cũng là cách để bảo vệ tương lai của cả xã hội.
1. Thực trạng đáng lo ngại về tội phạm vị thành niên nghiêm trọng
Những năm gần đây, không ít vụ án nghiêm trọng do trẻ vị thành niên thực hiện đã gây chấn động dư luận. Có thể kể đến các vụ việc như:
Vụ án ở Quảng Nam (2023): hai học sinh lớp 8 đâm chết bạn học chỉ vì mâu thuẫn nhỏ trên mạng xã hội.
TP. HCM (2022): một nhóm thiếu niên 15–17 tuổi lập băng nhóm, mang hung khí đi cướp tài sản vào ban đêm.
Thanh Hóa (2024): nam sinh lớp 9 sát hại cụ bà 80 tuổi để cướp tiền chơi game.
Các vụ án cho thấy mức độ liều lĩnh, mất kiểm soát trong hành vi phạm tội của một bộ phận trẻ vị thành niên, đồng thời gióng lên hồi chuông cảnh báo về môi trường giáo dục, gia đình và sự giám sát của xã hội.
2. Pháp luật hình sự nhìn trẻ vị thành niên là đối tượng đặc biệt
Không thể phủ nhận rằng, bên cạnh kiến thức, nhà trường cần đóng vai trò mạnh mẽ hơn trong giáo dục pháp luật, kỹ năng sống và xây dựng nhân cách cho học sinh. Nhiều trẻ vị thành niên khi phạm tội không ý thức được đầy đủ hậu quả pháp lý hành vi của mình, hoặc hành động theo bốc đồng, bị bạn bè xúi giục.
Thêm vào đó, việc tiếp cận mạng xã hội không kiểm soát, các nội dung bạo lực, khiêu dâm, kích động… khiến trẻ dễ lệch chuẩn nếu thiếu định hướng từ thầy cô và cộng đồng.
Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017) dành riêng Chương XII để quy định về trách nhiệm hình sự của người chưa thành niên (dưới 18 tuổi). Pháp luật đặt ra nguyên tắc ưu tiên giáo dục, tạo cơ hội sửa chữa sai lầm thay vì chỉ trừng phạt:
Điều 91 quy định: “Việc xử lý người chưa thành niên phạm tội phải lấy giáo dục là chủ yếu, giúp họ sửa chữa sai lầm, phát triển lành mạnh và trở thành người có ích cho xã hội.”
Điều 12: người từ đủ 14 đến dưới 16 tuổi chỉ phải chịu trách nhiệm hình sự khi phạm các tội nghiêm trọng, rất nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng do cố ý (như giết người, cướp tài sản…).
Điều 90 còn cho phép áp dụng các biện pháp thay thế xử lý hình sự như: giáo dục tại xã/phường, đưa vào trường giáo dưỡng, không giam giữ nếu không cần thiết.
3. Trừng phạt không phải là cách duy nhất – Giáo dục mới là chìa khóa
Trên thực tế, nhiều trẻ phạm tội là do bị tác động bởi hoàn cảnh gia đình (bạo lực, ly hôn), thiếu kỹ năng kiểm soát cảm xúc, bị lôi kéo bởi bạn bè xấu, hoặc ảnh hưởng từ mạng xã hội, game bạo lực… Hình phạt tù giam, nếu không đi kèm với biện pháp phục hồi, rất dễ đẩy các em vào con đường tái phạm và mất khả năng tái hòa nhập cộng đồng.
Các mô hình pháp lý hiện đại như “tư pháp vị thành niên” (juvenile justice) ở các nước như Na Uy, Đức, Nhật Bản… đều ưu tiên việc giáo dục cá nhân hóa, phục hồi quan hệ giữa trẻ và xã hội, thậm chí cho phép hòa giải giữa trẻ và người bị hại, nhằm tăng tính nhận thức và trách nhiệm.
Trẻ vị thành niên phạm tội nghiêm trọng không nên bị nhìn như “tội phạm nhỏ tuổi” mà là “công dân chưa trưởng thành” đang cần được uốn nắn. Một nền tư pháp văn minh không chỉ biết trừng phạt, mà phải biết cho trẻ cơ hội làm lại, vì đó cũng là cách để bảo vệ tương lai của cả xã hội.
4. Tổng đài tư vấn pháp luật qua điện thoại:
Nếu quý khách hàng còn có thắc mắc hay câu hỏi nào cần được tư vấn từ luật sư. Quý khách vui lòng liên hệ vào số Hotline 0978 333 379 để được luật sư tư vấn. Trân trọng cảm ơn!
