Dưới đây là các quy định pháp lý chi tiết, giúp làm rõ hơn những thay đổi quan trọng trong Luật BHXH 2024, có hiệu lực từ ngày 01/07/2025:
1. Giảm thời gian đóng để hưởng lương hưu
Điều 64. Đối tượng và điều kiện hưởng lương hưu: Luật BHXH 2024 đã sửa đổi, bổ sung theo hướng giảm thời gian đóng BHXH tối thiểu để hưởng lương hưu từ 20 năm xuống còn 15 năm đối với các đối tượng tham gia BHXH bắt buộc, miễn là họ đáp ứng đủ điều kiện về tuổi nghỉ hưu theo quy định của Bộ luật Lao động 2019.
Ví dụ: Trước đây, anh A cần đóng BHXH đủ 20 năm mới đủ điều kiện hưởng lương hưu (nếu đủ tuổi). Theo luật mới, nếu anh A chỉ đóng 15 năm và đủ tuổi nghỉ hưu, anh ấy đã có thể hưởng lương hưu.
2. Siết chặt quy định về hưởng BHXH một lần
Điều 70. Hưởng bảo hiểm xã hội một lần và Điều 102. Hưởng bảo hiểm xã hội một lần (đối với BHXH tự nguyện): Luật BHXH 2024 quy định chặt chẽ hơn về việc hưởng BHXH một lần, tập trung vào việc khuyến khích người lao động bảo lưu thời gian đóng để hưởng lương hưu. Cụ thể, đối với người lao động bắt đầu tham gia BHXH từ ngày 01/07/2025, chỉ được rút BHXH một lần nếu thuộc các trường hợp đặc biệt như: ra nước ngoài định cư, mắc bệnh hiểm nghèo, suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên, hoặc khi đủ tuổi nghỉ hưu nhưng chưa đủ 15 năm đóng BHXH.
Tuy nhiên, Điều 141. Quy định chuyển tiếp đã bổ sung quy định bảo lưu quyền lợi cho người lao động đã tham gia BHXH trước ngày 01/07/2025. Theo đó, những người này, sau 12 tháng không thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc và không tham gia BHXH tự nguyện, nếu có thời gian đóng BHXH chưa đủ 20 năm thì vẫn được giải quyết hưởng BHXH một lần.
Ví dụ: Chị B tham gia BHXH từ năm 2020. Đến năm 2026, chị nghỉ việc, không tiếp tục đóng và cũng không tham gia BHXH tự nguyện. Nếu chị B có tổng thời gian đóng là 8 năm (chưa đủ 15 năm để hưởng lương hưu theo luật mới), chị vẫn được rút BHXH một lần theo quy định chuyển tiếp vì chị đã tham gia trước 01/07/2025.
3. Bổ sung trợ cấp hưu trí xã hội
Điều 21. Đối tượng và điều kiện hưởng trợ cấp hưu trí xã hội: Luật BHXH 2024 bổ sung chế độ trợ cấp hưu trí xã hội, dành cho công dân Việt Nam từ đủ 75 tuổi trở lên (hoặc từ đủ 70 tuổi nếu thuộc hộ nghèo, cận nghèo) mà không hưởng lương hưu hoặc trợ cấp BHXH hằng tháng.
Ví dụ: Ông C đã 76 tuổi, chưa từng tham gia BHXH hoặc có thời gian đóng quá ít không đủ điều kiện hưởng lương hưu, và không nhận trợ cấp xã hội nào khác, thì sẽ được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội.
4. Sử dụng “Mức tham chiếu” thay “Lương cơ sở”
Điều 7. Mức tham chiếu: Luật quy định “mức tham chiếu” là mức tiền do Chính phủ quyết định dùng để tính mức đóng, mức hưởng một số chế độ bảo hiểm xã hội. Mức tham chiếu sẽ được điều chỉnh dựa trên chỉ số giá tiêu dùng và tăng trưởng kinh tế, đảm bảo quyền lợi của người tham gia không bị ảnh hưởng bởi trượt giá.
Ý nghĩa: Thay thế “lương cơ sở” bằng “mức tham chiếu” giúp các khoản trợ cấp, lương hưu được điều chỉnh linh hoạt hơn theo tình hình kinh tế, bảo toàn giá trị thực của quyền lợi người lao động. Ví dụ, trợ cấp mai táng sẽ là 10 lần mức tham chiếu tại tháng người lao động qua đời, thay vì 10 lần lương cơ sở.
5. Mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc
Điều 2. Đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc: Luật đã mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc, bao gồm: chủ hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh; người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã, thôn, tổ dân phố; người lao động làm việc không trọn thời gian; người quản lý doanh nghiệp, kiểm soát viên, người đại diện phần vốn nhà nước tại doanh nghiệp không hưởng lương; thành viên Hội đồng quản trị, Tổng giám đốc, Giám đốc không hưởng lương; người làm công tác khác trong tổ chức cơ yếu hưởng lương như quân nhân.
Ví dụ: Trước đây, chủ hộ kinh doanh không thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc. Theo luật mới, họ sẽ phải tham gia BHXH bắt buộc khi có đăng ký kinh doanh.
6. Bổ sung chế độ thai sản vào BHXH tự nguyện
Điều 94. Đối tượng và điều kiện hưởng trợ cấp thai sản và Điều 95. Trợ cấp thai sản: Luật BHXH 2024 đã bổ sung quyền lợi thai sản cho người tham gia BHXH tự nguyện. Theo đó, người tham gia BHXH tự nguyện đủ điều kiện sẽ được hưởng trợ cấp thai sản một lần với mức 2 triệu đồng/con, do ngân sách nhà nước đảm bảo.
Ví dụ: Chị Mai tham gia BHXH tự nguyện. Khi sinh con, chị sẽ được nhận trợ cấp thai sản một lần là 2 triệu đồng, tương tự như người tham gia BHXH bắt buộc (trừ đi một số quyền lợi khác).
7. Cải cách thủ tục hành chính
Nhiều điều khoản trong Luật, đặc biệt là các điều về hồ sơ, trình tự giải quyết chế độ (ví dụ: Điều 48, 49, 62, 63, 79, 91, 97, 107), đều hướng đến việc đơn giản hóa thủ tục, rút ngắn thời gian giải quyết, đẩy mạnh giao dịch điện tử và chi trả qua tài khoản ngân hàng.
Ví dụ: Thay vì phải nộp nhiều loại giấy tờ bản cứng, người lao động có thể nộp hồ sơ điện tử, hoặc nhận lương hưu, trợ cấp qua tài khoản ngân hàng nhanh chóng, minh bạch hơn.
Những điểm mới này thể hiện nỗ lực của Nhà nước trong việc hoàn thiện hệ thống an sinh xã hội, đảm bảo quyền lợi tốt hơn cho người lao động, đồng thời khuyến khích sự tham gia BHXH ngày càng rộng rãi.
8. Tổng đài tư vấn pháp luật qua điện thoại
Nếu quý khách hàng còn có thắc mắc hay câu hỏi nào cần được tư vấn từ luật sư. Quý khách vui lòng liên hệ vào số Hotline 0978 333 379 để được luật sư tư vấn. Trân trọng cảm ơn!
