Đất đai là tài sản có giá trị vật chất tương đối lớn nên tranh chấp liên quan đến loại tài sản này cũng thường diễn ra khá nhiều trong cuộc sống. Hiện nay pháp luật quy định hai phương thức phổ biến để giải quyết tranh chấp đất đai là hòa giải và khởi kiện. Nếu chọn giải quyết tranh chấp thông qua hòa giải, các bên có thể tiết kiệm nhiều thời gian và tiền bạc so với khởi kiện. Một số người có thể vẫn chưa nắm được quy trình, thủ tục hòa giải tranh chấp đất đai do đó bài viết dưới đây sẽ trình bày quy định pháp luật về trình tự thủ tục hòa giải tranh chấp đất đai nhằm cung cấp thông tin cho quý độc giả.
1. Hòa giải tranh chấp đất đai là gì?
Theo như định nghĩa trong Từ điển tiếng Việt, hòa giải là “hành vi thuyết phục các bên đồng ý chấm dứt xung đột hoặc xích mích một cách ổn thỏa”.
Về bản chất, hòa giải là một biện pháp mềm dẻo, linh hoạt, hiệu quả giúp cho các bên tranh chấp tìm ra một phương pháp thống nhất để tháo gỡ mâu thuẫn, bất đồng trong quan hệ pháp luật, nhất là trong lĩnh vực đất đai.
Trên thực tế, biện pháp hòa giải là việc thông qua sự góp mặt của một bên trung gian có vai trò thuyết phục các bên tranh chấp tự giải quyết tranh chấp của mình một cách hòa bình, ổn thỏa. Như vậy nếu hiểu theo nghĩa chung nhất thì hòa giải là một phương thức giải quyết tranh chấp phát sinh giữa các bên thông qua sự trợ giúp, tác động của bên thứ ba đóng vai trò là trung gian hòa giải nhằm thuyết phục các bên tranh chấp tìm kiếm các giải pháp giúp đôi bên cùng có lợi và loại trừ tranh chấp đã phát sinh. Thông thường, việc hòa giải được tiến hành sau khi thương lượng (khiếu nại) giữa các bên đã không đạt được kết quả.
Dưới góc độ pháp lý, căn cứ theo quy định tại khoản 1 Điều 2 Luật Hòa giải ở cơ sở quy định:
“Hòa giải ở cơ sở là việc hòa giải viên hướng dẫn, giúp đỡ các bên đạt được thỏa thuận, tự nguyện giải quyết với nhau các mâu thuẫn, tranh chấp, vi phạm pháp luật theo quy định của Luật này.”
Như vậy có thể hiểu hòa giải tranh chấp đất đai là sự hướng dẫn, trợ giúp của hòa giải viên đối với các bên đạt được thỏa thuận, tự nguyện giải quyết với nhau các xung đột, tranh chấp, vi phạm pháp luật đất đai theo quy định của luật đất đai hiện hành. Nếu như hòa giải ở cơ sở không thành thì các bên có thể tiếp tục hòa giải tại cơ quan nhà nước có thẩm quyền giải quyết tranh chấp đất đai.
2. Hòa giải tranh chấp đất đai ở đâu?
Căn cứ Điều 202 Luật Đất đai 2013, nếu tranh chấp đất đai giữa các bên không thể tự hòa giải được thì các bên có thể gửi đơn đến Ủy ban nhân dân cấp xã nơi có đất tranh chấp để nhờ sự hỗ trợ hòa giải của cơ quan này.
Cũng theo quy định tại Điều này:
“Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã có trách nhiệm tổ chức việc hòa giải tranh chấp đất đai tại địa phương mình; trong quá trình tổ chức thực hiện phải phối hợp với Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp xã và các tổ chức thành viên của Mặt trận, các tổ chức xã hội khác.”
3. Hòa giải tranh chấp đất đai trong bao lâu?
Căn cứ khoản 3 Điều 202 Luật Đất đai 2013, thủ tục giải quyết tranh chấp đất đai bằng hòa giải tại Ủy ban nhân cấp xã sẽ được tiến hành trong thời hạn không quá 45 ngày, tính từ ngày nhận được đơn yêu cầu của các bên về việc giải quyết tranh chấp đất đai.
4. Trình tự, thủ tục hòa giải tranh chấp đất đai
Căn cứ quy định tại Điều 202 Luật Đất đai và Điều 88 Nghị định 43/2014/NĐ-CP trình tự, thủ tục hòa giải tranh chấp đất đai cụ thể như sau:
a. Căn cứ tiến hành
Sau khi cả hai bên đã tổ chức thương lượng với nhau nhưng không tìm được tiếng nói chung thì một trong hai bên có thể gửi đơn đến UBND xã nơi có đất đang bị tranh chấp để tiến hành tổ chức hòa giải.
b. Các công việc cần thực hiện
- Xác định nguyên do tranh chấp phát sinh giữa hai bên, từ đó tiến hành thu thập các tài liệu, giấy tờ liên quan về nguồn gốc đất, quá trình sử dụng đất và hiện trạng của đất.
- Thành lập một Hội đồng hòa giải bao gồm: Chủ tịch hội đồng có thể là Chủ tịch hoặc Phó chủ tịch UBND; đại diện ủy ban Mặt trận tổ quốc; tổ trưởng tổ dân phố, trưởng thôn,..; đại diện nhân dân hiểu biết rõ về mảnh đất có tranh chấp; cán bộ địa chính, cán bộ tư pháp, đại diện Hội Nông dân/ Hội phụ nữ/ Hội cựu chiến binh,…
c. Tổ chức cuộc họp hòa giải
Cuộc họp hòa giải phải có đầy đủ sự tham gia của các bên trong tranh chấp, thành viên Hội đồng hòa giải và những người có quyền, nghĩa vụ liên quan. Cuộc họp hòa giải chỉ được bắt đầu tiến hành khi mà các bên tranh chấp đã có mặt đầy đủ, nếu vắng lần thứ nhất, phiên hòa giải sẽ được hoãn, nếu vắng mặt đến lần thứ hai thì được xem là hòa giải không thành.
d. Kết quả hòa giải
Kết quả hòa giải tranh chấp đất đai giữa các bên phải được lập thành biên bản và được gửi đến cho các bên liên quan trong tranh chấp cũng như lưu trữ tại trụ sở UBND xã.
– Trường hợp hòa giải thành: Lập biên bản về kết quả hòa giải thành và các bên có trách nhiệm thực hiện theo các nội dung đã thỏa thuận thống nhất được ghi trong biên bản hòa giải.
Trong vòng 10 ngày tính từ ngày lập biên bản hòa giải, nếu như các bên có ý kiến khác với nội dung đã thỏa thuận thì có thể gửi văn bản đến Hội đồng hòa giải, sau đó Chủ tịch UBND cấp xã sẽ tiến hành tổ chức lại cuộc họp hòa giải để xem xét giải quyết nội dung phát sinh và lập biên bản hòa giải mới.
Trường hợp hiện trạng về ranh giới hoặc người có quyền sử dụng đất có sự thay đổi thì UBND xã sẽ gửi biên bản hòa giải đến Phòng Tài nguyên và Môi trường hoặc Sở Tài nguyên và Môi trường để được giải quyết.
Còn trong trường hợp ít nhất một trong hai bên muốn thay đổi ý kiến của mình về kết quả trong biên bản hòa giải thì UBND xã phải lập biên bản hòa giải ghi kết quả không thành và hướng dẫn các bên làm đơn nộp đến cơ quan nhà nước có thẩm quyền để tiếp tục tiến hành giải quyết.
Trường hợp hòa giải không thành thì UBND cấp xã cũng sẽ lập biên bản và hướng dẫn cho các bên làm đơn nộp đến cơ quan nhà nước có thẩm quyền để tiếp tục tiến hành giải quyết.
