1. Hiện tượng KOLs sa lưới pháp luật
Trong thời gian gần đây, dư luận đã chứng kiến hàng loạt người nổi tiếng có sức ảnh hưởng lớn (KOLs) bất ngờ bị cơ quan chức năng khởi tố, điều tra hoặc xử phạt nghiêm khắc do các hành vi vi phạm pháp luật. Những vi phạm này không chỉ dừng lại ở các sai phạm về mặt đạo đức xã hội hay phát ngôn gây sốc, mà còn liên quan trực tiếp đến hoạt động kinh doanh trực tuyến, bao gồm trốn thuế, buôn bán hàng giả, hàng kém chất lượng, quảng cáo sai sự thật hoặc chiếm đoạt tài sản quy mô lớn. Sự kiện này gióng lên hồi chuông cảnh tỉnh về trách nhiệm của người có ảnh hưởng và làm lộ rõ những lỗ hổng trong việc quản lý hoạt động thương mại điện tử (TMĐT) đang diễn ra với tốc độ chóng mặt. Sức ảnh hưởng khổng lồ của các KOLs khi dính vào vòng lao lý cho thấy, một hành vi sai phạm của cá nhân nay có thể gây ra thiệt hại kinh tế và hệ lụy xã hội lớn hơn gấp nhiều lần so với các mô hình kinh doanh truyền thống.
2. Điều gì khiến thương mại điện tử trở thành vùng xám pháp lý?
Vậy điều gì khiến hoạt động kinh doanh online, đặc biệt là thông qua KOLs, dễ dàng trở thành một “vùng xám pháp lý”? Nguyên nhân cốt lõi là tốc độ phát triển siêu tốc của công nghệ luôn vượt xa khả năng điều chỉnh của hệ thống pháp luật. Việc kinh doanh qua livestream, qua các video ngắn hay mạng xã hội tạo ra một môi trường giao dịch phi truyền thống, nơi giao dịch diễn ra tức thời, xuyên biên giới, và không để lại dấu vết rõ ràng như các kênh phân phối truyền thống. Khó khăn lớn nhất nằm ở việc xác định bản chất của giao dịch và trách nhiệm pháp lý của các bên. Cụ thể, pháp luật chưa phân định rõ ràng giữa một KOLs chỉ là người quảng cáo đơn thuần với một KOLs kiêm vai trò là người bán hàng (co-seller) hoặc chịu trách nhiệm về chất lượng sản phẩm. Điều này dẫn đến sự mơ hồ trong việc truy cứu trách nhiệm liên đới khi sản phẩm gây hại, khiến người tiêu dùng khó lòng bảo vệ quyền lợi của mình một cách trọn vẹn. Hơn nữa, dòng tiền lớn chảy qua các giao dịch nhỏ lẻ, ẩn danh, và thường xuyên được che giấu đã tạo ra một khe hở lớn cho hành vi trốn thuế, đặc biệt là khi KOLs nhận thù lao qua các hình thức hợp đồng quảng cáo, quà tặng hoặc chuyển khoản quốc tế phức tạp.
3. Liệu pháp luật đối với hoạt động buôn bán online đã thật sự hiệu quả?
Pháp luật Việt Nam đã có những bước đi tích cực trong việc quản lý lĩnh vực này. Luật Quản lý Thuế, Luật Quảng cáo và Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng đều đã được sửa đổi và bổ sung nhằm đưa hoạt động online vào khuôn khổ. Cơ quan thuế, thông qua công nghệ và dữ liệu lớn (Big Data), ngày càng nâng cao khả năng rà soát và truy thu thuế từ các giao dịch TMĐT, góp phần đưa hàng nghìn cá nhân kinh doanh online vào diện kê khai và nộp thuế.
Tuy nhiên, hiệu quả vẫn chưa đạt được mức kỳ vọng do nhiều “điểm nghẽn” tồn tại. Đầu tiên, mức xử phạt hành chính đối với hành vi quảng cáo sai sự thật hay không kê khai thuế thường quá nhẹ so với lợi nhuận khổng lồ mà các KOLs thu được, dẫn đến tình trạng coi thường pháp luật. Thứ hai, việc truy dấu và chứng minh hành vi buôn bán hàng giả qua các kho hàng ảo, hoặc thông qua các hợp đồng “che chắn” trách nhiệm giữa KOLs và nhà cung cấp, vô cùng phức tạp và tốn thời gian. Cuối cùng, việc thiếu vắng một cơ chế phối hợp hiệu quả giữa cơ quan thuế, quản lý thị trường và các nền tảng mạng xã hội khiến việc xử lý vi phạm không đồng bộ, tạo điều kiện cho các vi phạm tái diễn ở các nền tảng khác nhau.
4. Giải pháp kiến tạo môi trường kinh doanh online minh bạch
Để giải quyết triệt để vấn đề này, cần một chiến lược toàn diện, kết hợp giữa việc hoàn thiện khung pháp lý và tăng cường năng lực thực thi.
Về mặt pháp lý, bắt buộc phải định nghĩa rõ ràng về trách nhiệm liên đới của KOLs trong hoạt động quảng cáo và bán hàng. Cần quy định KOLs không chỉ là người quảng cáo mà là người bảo chứng cho sản phẩm, phải chịu trách nhiệm như một bên đồng hành kinh doanh đối với các cam kết về chất lượng và xuất xứ của hàng hóa. Đồng thời, cần nâng cao mức phạt hành chính và hình sự đối với các hành vi trốn thuế, lừa đảo trong TMĐT, đặc biệt đối với người nổi tiếng, nhằm tạo ra tính răn đe tương xứng với mức độ ảnh hưởng và lợi nhuận.
Về mặt quản lý, cần áp dụng cơ chế chia sẻ dữ liệu bắt buộc giữa các sàn TMĐT lớn (bao gồm cả các nền tảng mạng xã hội có chức năng bán hàng) với cơ quan thuế và quản lý thị trường để minh bạch hóa toàn bộ dòng tiền và giao dịch. Cuối cùng, bản thân các nền tảng công nghệ cũng cần phải chịu trách nhiệm pháp lý cao hơn trong việc chủ động kiểm duyệt, gỡ bỏ nội dung quảng cáo sai sự thật và khóa tài khoản vi phạm, biến họ thành “cánh cửa gác” cho sự minh bạch của hoạt động kinh doanh online.
5. Tổng đài tư vấn pháp luật qua điện thoại
Nếu quý khách hàng còn có thắc mắc hay câu hỏi nào cần được tư vấn từ luật sư. Quý khách vui lòng liên hệ vào số Hotline 0978 333 379 để được luật sư tư vấn. Trân trọng cảm ơn!
