1. Nhà ở xã hội – từ giải pháp an cư đến giấc mơ xa vời
Giữa tháng 10 năm nay, thị trường nhà ở xã hội (NƠXH) đột nhiên trở thành tâm điểm của sự chú ý nhưng không phải vì nguồn cung dồi dào, mà vì mức giá tăng phi mã. Nhiều dự án NƠXH, vốn được Chính phủ ưu tiên nhằm cung cấp nơi ở ổn định cho người có thu nhập trung bình và thấp, đã bất ngờ chạm ngưỡng 60 triệu đồng/m². Căn hộ 60m², lẽ ra phải là một tài sản cơ bản, giờ đây đã trở thành một tài sản xa xỉ với tổng giá trị vượt quá khả năng chi trả của đại đa số công nhân, viên chức, hoặc người mới lập nghiệp. Sự chênh lệch giữa kỳ vọng và thực tế này khiến không ít người lao động phải thở dài ngao ngán, ví von rằng mình như đứng trước tủ kem đầy màu sắc nhưng ví tiền chỉ đủ để… mua que tính.
2. Lý giải sự tăng giá do chi phí đầu vào và gánh nặng pháp lý
Có hai nguyên nhân chính được các nhà phát triển và chuyên gia thị trường đưa ra để lý giải cho “cơn sốt” giá NƠXH.
Thứ nhất là sự gia tăng đột biến của chi phí đầu vào. Trong suốt hai năm qua, chi phí vật liệu xây dựng và nhân công đã đồng loạt tăng từ 25% đến 35%, buộc chủ đầu tư phải điều chỉnh giá bán để đảm bảo tính khả thi của dự án.
Thứ hai, và có lẽ quan trọng hơn, là những quy định mới liên quan đến tiền sử dụng đất đối với phần diện tích kinh doanh thương mại trong các dự án NƠXH. Khi tỷ lệ thương mại hóa càng cao hoặc khi các quy định tính toán đất đai trở nên phức tạp và đắt đỏ hơn, gánh nặng chi phí này lập tức được phân bổ ngược trở lại vào giá thành căn hộ. Nếu không có cơ chế đặc thù và mạnh mẽ để kiểm soát các yếu tố này, sự tăng giá là điều khó tránh khỏi.
3. Định nghĩa về nhà ở xã hội đã phù hợp chưa?
Tuy nhiên, vấn đề thực tế không chỉ nằm ở con số 60 triệu đồng/m² hay sự tăng trưởng của chi phí xây dựng, mà nằm ở cách chúng ta đang định nghĩa và thực thi chính sách “nhà ở xã hội”. Mục tiêu cốt lõi của NƠXH là an sinh xã hội, nhằm đảm bảo chỗ ở cho những đối tượng không đủ khả năng tiếp cận thị trường nhà ở thương mại. Nhưng nếu cứ để giấc mơ an cư bị thị trường cuốn đi, bị điều chỉnh bởi các quy luật cung cầu và chi phí vốn thông thường, thì chính sách nhân văn này có nguy cơ trôi theo những con số khô khốc, biến NƠXH thành một phân khúc trung gian chứ không còn là giải pháp cho người nghèo và thu nhập thấp. Việc giá bán tiệm cận, thậm chí bằng với giá căn hộ thương mại ở khu vực xa trung tâm càng làm trầm trọng thêm sự “mất gốc” của phân khúc này.
4. Người hưởng lợi thật sự là ai?
Khi căn hộ 60m² trong các dự án NƠXH nghiễm nhiên trở thành tài sản xa xỉ vượt quá khả năng tiếp cận của những người có thu nhập dưới 15 triệu đồng/tháng, câu hỏi lớn và nhức nhối đặt ra là: Ai đang được ở trong những căn nhà vốn được gọi là “cho người thu nhập thấp”? Đã có những bằng chứng cho thấy, vì giá trị chênh lệch lớn so với nhà thương mại (dù đã tăng giá), NƠXH dễ dàng trở thành đối tượng bị đầu cơ, bị mua đi bán lại qua các “suất ngoại giao” hoặc bằng những thủ thuật lách luật, thay vì đến tay người thực sự cần. Điều này không chỉ gây lãng phí nguồn lực ưu đãi của nhà nước mà còn làm xói mòn niềm tin vào tính công bằng, minh bạch của chính sách an sinh.
5. Kiến nghị giải pháp chính sách
Để cứu vãn tình trạng này, cần có sự can thiệp chính sách mạnh mẽ và dứt khoát. Nhà nước cần nhanh chóng xem xét lại cơ chế tính toán tiền sử dụng đất cho các dự án NƠXH, có thể áp dụng mức miễn giảm hoặc mức cố định tượng trưng để loại bỏ gánh nặng chi phí pháp lý. Đồng thời, cần siết chặt việc giám sát đối tượng mua, áp dụng các biện pháp kiểm tra chéo và tăng cường chế tài xử phạt đối với hành vi đầu cơ. Quan trọng nhất, Chính phủ nên cân nhắc định nghĩa lại NƠXH, có thể phân thành các loại hình nhỏ hơn (nhà ở cho công nhân, nhà ở cho cán bộ, nhà ở cho người thu nhập thấp đặc biệt) với các mức giá trần và cơ chế ưu đãi khác nhau, đảm bảo rằng sự hỗ trợ của nhà nước thật sự đến được với những nhóm yếu thế nhất trong xã hội.
6. Tổng đài tư vấn pháp luật qua điện thoại
Nếu quý khách hàng còn có thắc mắc hay câu hỏi nào cần được tư vấn từ luật sư. Quý khách vui lòng liên hệ vào số Hotline 0978 333 379 để được luật sư tư vấn. Trân trọng cảm ơn!
