1. Thực trạng hành vi vẽ bậy tại các không gian văn hóa
Trong những năm gần đây, tình trạng vẽ bậy và làm bẩn các công trình công cộng, đặc biệt là tại những không gian văn hóa như đường sách, bảo tàng, di tích lịch sử ở TP. HCM, đang trở thành vấn đề nhức nhối. Những nét vẽ nguệch ngoạc, hình ảnh phản cảm hoặc chữ ký cá nhân xuất hiện trên tường, ghế, bảng thông tin… không chỉ phá vỡ mỹ quan mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến giá trị văn hóa, nghệ thuật và ý nghĩa giáo dục của các công trình. Điều đáng nói, hiện tượng này vẫn tái diễn ngay cả khi các đơn vị quản lý đã nhiều lần xóa bỏ, cải tạo và tăng cường giám sát.
2. Nguyên nhân và tác động tiêu cực
Nguyên nhân của hành vi này xuất phát từ nhiều yếu tố. Một bộ phận người dân, đặc biệt là giới trẻ, thiếu ý thức tôn trọng tài sản công cộng, xem việc vẽ lên tường hay đồ vật là cách “để lại dấu ấn” cá nhân mà không nhận thức đầy đủ tác hại. Bên cạnh đó, công tác tuyên truyền, giáo dục về bảo vệ không gian văn hóa còn chưa được triển khai thường xuyên và sâu rộng. Công tác giám sát, xử phạt đôi khi chưa nghiêm, tạo kẽ hở để hành vi tái diễn.
3. Quy định pháp luật liên quan
Về phương diện pháp luật, hành vi vẽ bậy hoặc làm bẩn công trình công cộng, di tích, tác phẩm nghệ thuật có thể bị xử lý theo Khoản 1 Điều 20 Nghị định 38/2021/NĐ-CP (sửa đổi, bổ sung Nghị định 128/2022/NĐ-CP) về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực văn hóa và quảng cáo. Theo quy định này, người thực hiện hành vi “vẽ, viết, làm bẩn di tích lịch sử – văn hóa, danh lam thắng cảnh, công trình văn hóa, nghệ thuật” có thể bị phạt tiền từ 1.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng và buộc phải khôi phục lại tình trạng ban đầu. Trường hợp gây thiệt hại nghiêm trọng về tài sản, mỹ thuật hoặc có yếu tố cấu thành tội phạm, người vi phạm còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 178 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) về tội hủy hoại hoặc cố ý làm hư hỏng tài sản.
Khoản 1 Điều 20 Nghị định 38/2021/NĐ-CP (sửa đổi, bổ sung Nghị định 128/2022/NĐ-CP):
“1. Phạt tiền từ 1.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng đối với hành vi viết, vẽ, làm bẩn, làm ô uế di tích lịch sử – văn hóa, danh lam thắng cảnh.”
Điều 178 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017):
“1. Người nào hủy hoại hoặc cố ý làm hư hỏng tài sản của người khác trị giá từ 2.000.000 đồng đến dưới 50.000.000 đồng hoặc dưới 2.000.000 đồng nhưng thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm:
a) Đã bị xử phạt vi phạm hành chính về một trong các hành vi quy định tại Điều này mà còn vi phạm;
b) Đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm;
c) Gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội;
d) Tài sản là phương tiện kiếm sống chính của người bị hại và gia đình họ;
đ) Tài sản là di vật, cổ vật.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 07 năm:
a) Có tổ chức;
b) Gây thiệt hại cho tài sản trị giá từ 50.000.000 đồng đến dưới 200.000.000 đồng;
c) Tài sản là bảo vật quốc gia;
d) Dùng chất nguy hiểm về cháy, nổ hoặc thủ đoạn nguy hiểm khác;
đ) Để che giấu tội phạm khác;
e) Vì lý do công vụ của người bị hại;
g) Tái phạm nguy hiểm.
3. Phạm tội gây thiệt hại cho tài sản trị giá từ 200.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng, thì bị phạt tù từ 05 năm đến 10 năm.
4. Phạm tội gây thiệt hại cho tài sản trị giá 500.000.000 đồng trở lên, thì bị phạt tù từ 10 năm đến 20 năm.
5. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.”
Hậu quả của việc vẽ bậy không chỉ dừng lại ở khía cạnh vật chất. Nó làm mất đi giá trị nguyên bản của các không gian văn hóa, khiến du khách và cộng đồng mất thiện cảm, ảnh hưởng đến hình ảnh của TP. HCM như một điểm đến văn minh và sáng tạo. Đặc biệt, khi xảy ra tại các bảo tàng, đường sách – nơi tập trung tri thức và hoạt động giao lưu văn hóa – thì tác động tiêu cực còn lớn hơn, làm giảm tính giáo dục và truyền cảm hứng của những không gian này.
4. Giải pháp nâng cao ý thức cộng đồng
Để giải quyết vấn đề, ngoài việc áp dụng nghiêm các chế tài hiện hành, cần tăng cường biện pháp phòng ngừa. Cơ quan quản lý có thể lắp đặt hệ thống camera giám sát, bố trí lực lượng bảo vệ tuần tra thường xuyên. Song song đó, cần triển khai các chiến dịch truyền thông sáng tạo, mời gọi cộng đồng cùng tham gia bảo vệ và tôn tạo không gian văn hóa, ví dụ như tổ chức các cuộc thi vẽ tranh tường có kiểm soát, khu vực graffiti hợp pháp để đáp ứng nhu cầu sáng tạo mà không gây hại đến công trình công cộng.
Quan trọng hơn, ý thức của mỗi cá nhân cần được nâng cao. Mỗi người cần hiểu rằng bảo vệ không gian văn hóa không chỉ là tuân thủ pháp luật mà còn là hành động gìn giữ một phần ký ức và bản sắc của thành phố. Khi cộng đồng đồng lòng và pháp luật được thực thi nghiêm túc, hành vi vẽ bậy và làm bẩn các công trình văn hóa sẽ dần được đẩy lùi, trả lại sự trang trọng, đẹp đẽ cho những nơi vốn dĩ là niềm tự hào chung của xã hội.
5. Tổng đài tư vấn pháp luật qua điện thoại
Nếu quý khách hàng còn có thắc mắc hay câu hỏi nào cần được tư vấn từ luật sư. Quý khách vui lòng liên hệ vào số Hotline 0978 333 379 để được luật sư tư vấn. Trân trọng cảm ơn!
