Trong thực tiễn giải quyết các vụ việc ly hôn, một vấn đề thường phát sinh mâu thuẫn, tranh chấp bên cạnh vấn đề chia tài sản đó là vấn đề giành quyền nuôi con khi ly hôn. Đối với một số người, việc chia tài sản đôi khi không quan trọng bằng việc giành quyền nuôi con. Vậy với trường hợp gia đình có 02 con thì làm sao để giành được quyền nuôi dưỡng chăm sóc trực tiếp cho cả hai con sau khi ly hôn? Pháp luật quy định như thế nào về quyền nuôi con, thủ tục và điều kiện giành quyền nuôi 2 con cụ thể ra sao sẽ được giải đáp trong bài viết dưới dây.
1. Quyền nuôi con khi ly hôn theo luật hôn nhân và gia đình
Quyền nuôi con khi ly hôn được giải quyết theo quy định của Luật hôn nhân gia đình 2014 cụ thể tại Điều 81 Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 quy định về việc trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con sau khi ly hôn như sau:
“1. Sau khi ly hôn, cha mẹ vẫn có quyền, nghĩa vụ trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình theo quy định của Luật này, Bộ luật dân sự và các luật khác có liên quan.
2. Vợ, chồng thỏa thuận về người trực tiếp nuôi con, nghĩa vụ, quyền của mỗi bên sau khi ly hôn đối với con; trường hợp không thỏa thuận được thì Tòa án quyết định giao con cho một bên trực tiếp nuôi căn cứ vào quyền lợi về mọi mặt của con; nếu con từ đủ 07 tuổi trở lên thì phải xem xét nguyện vọng của con.
3. Con dưới 36 tháng tuổi được giao cho mẹ trực tiếp nuôi, trừ trường hợp người mẹ không đủ điều kiện để trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con hoặc cha mẹ có thỏa thuận khác phù hợp với lợi ích của con.”
Theo quy định trên, việc nuôi con sau ly hôn do hai vợ chồng tự thỏa thuận với nhau, nếu hai vợ chồng không tự thỏa thuận được thì tòa án sẽ giải quyết theo quy định pháp luật, theo đó quyền nuôi con được trao cho người nào có đủ điều kiện và đảm bảo được tốt nhất quyền và lợi ích về mọi mặt cho đứa trẻ dựa trên việc cân nhắc các yếu tố như điều kiện, hoàn cảnh kinh tế, điều kiện trực tiếp chăm sóc con, môi trường giáo dục con trong gia đình mới để xem xét ai nuôi con sẽ đảm bảo tốt nhất lợi ích của con.
2. Điều kiện để giành nuôi cả 2 con khi ly hôn
Căn cứ theo khoản 2 Điều 81 Luật Hôn nhân gia đình, việc giải quyết tranh chấp về giành quyền nuôi con đối với trường hợp con trên 3 tuổi đến dưới 7 tuổi trong trường hợp hai vợ chồng không thể tự thỏa thuận sẽ dựa vào việc chứng minh của mỗi bên xem ai sẽ là người có đủ điều kiện nhằm đảm bảo tốt nhất quyền và lợi ích về mọi mặt cho con.
Dựa vào tính thuyết phục của căn cứ do các bên đưa ra, tòa án sẽ xem xét giải quyết và trao quyền nuôi con. Theo đó, để nhận được quyền nuôi con các bên phải chứng minh được trước Tòa án bản thân đáp ứng được một số điều kiện sau:
- Điều kiện về chủ thể: Người trực tiếp nuôi con phải là người có đầy đủ năng lực hành vi dân sự, có tư cách đạo đức, nhân phẩm tốt, không thuộc trường hợp bị hạn chế quyền cha mẹ đối với con cái theo quy định tại Điều 85 Luật Hôn nhân và gia đình 2014.
- Điều kiện về kinh tế: Người nuôi con phải cung cấp môi trường thuận lợi nhất cho sự phát triển của con, có thể chứng minh thông qua công việc và thu nhập đều đặn, nơi ở ổn định để nuôi con và đáp ứng tối thiểu các nhu cầu thiết yếu của con. Đảm bảo cung cấp được các điều kiện về vật chất nhằm đảm bảo cho người con có được cuộc sống tốt nhất.
- Điều kiện về tinh thần: Người có quyền nuôi con không có các hành vi bạo lực đối với con cái, không để con tiếp xúc đến các tệ nạn xã hội,…Có thời gian ở bên chăm sóc cho con, tạo cho con môi trường lành mạnh để sống, học tập, vui chơi và phát triển một cách bình thường.
Ngoài ra, vợ/chồng có thể cung cấp thêm các chứng cứ chứng minh người còn lại không đủ điều kiện về vật chất và tinh thần để nuôi dạy con cái như thu nhập không ổn định, hay thường xuyên có hành vi bạo lực, chửi mắng con…Đối với trường hợp con trên 7 tuổi tòa án sẽ xem xét nguyện vọng của con để đưa ra phán quyết về quyền nuôi con.
3. Cách vợ hoặc chồng giành quyền nuôi cả 2 con khi ly hôn
Trước hết, hai vợ chồng có thể thỏa thuận với nhau về người sẽ trực tiếp nuôi nấng và chăm sóc cho các con. Sau đó, nếu cả hai không thể thỏa thuận được, Tòa án sẽ có trách nhiệm xem xét điều kiện của các bên để quyết định người được nhận quyền trực tiếp nuôi con. Khi ấy, hai vợ/chồng cần nộp cho tòa án những chứng cứ chứng minh được bản thân có những điều kiện để chăm sóc con, giúp con phát triển một cách toàn diện và hoàn thiện nhất.
4. Thủ tục giành quyền chăm sóc nuôi dưỡng con
4.1. Thành phần hồ sơ
- Đơn khởi kiện ly hôn và yêu cầu giành quyền nuôi con
- Kèm theo Đơn khởi kiện phải có Danh mục tài liệu, chứng cứ kèm theo đơn khởi kiện đảm bảo đầy đủ các nội dung theo khoản 5 Điều 189 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015
- Giấy khai sinh của con (bản sao);
- Sổ hộ khẩu, chứng minh nhân dân (bản sao);
- Các tài liệu, chứng cứ làm căn cứ để giành quyền nuôi con.
4.2. Trình tự thủ tục giành quyền nuôi con khi ly hôn
- Trường hợp vợ chồng thỏa thuận được về người trực tiếp nuôi con:
Bước 1: Vợ/chồng lập văn bản thỏa thuận về người sẽ được giành quyền nuôi con sau khi ly hôn.
Bước 2: Nộp đơn yêu cầu Tòa án công nhận sự thỏa thuận về quyền nuôi con.
Bước 3: Tòa án tiến hành xem xét hồ sơ, kiểm tra về điều kiện nuôi dưỡng của cha mẹ. Nếu xét thấy việc thỏa thuận hoàn toàn tự nguyện, phù hợp với lợi ích của con thì Tòa án sẽ ra quyết định công nhận sự thỏa thuận của hai vợ chồng.
- Trong trường hợp vợ/chồng không tự thỏa thuận được thì Tòa án sẽ giải quyết tranh chấp về nuôi con được quy định tại khoản 1 Điều 28 Bộ luật tố tụng dân sự 2015. Trình tự thủ tục thực hiện cụ thể như sau:
Bước 1: Nộp hồ sơ khởi kiện ly hôn cùng với yêu cầu giành quyền nuôi con trên 3 tuổi.
Bước 2: Sau khi nhận đơn khởi kiện cùng hồ sơ hợp lệ, Tòa sẽ ra thông báo nộp tiền tạm ứng án phí;
Bước 3: Nộp tiền tạm ứng án phí dân sự sơ thẩm tại Chi cục thi hành án quận/huyện và nộp lại biên lai tiền tạm ứng án phí cho Tòa án nơi giải quyết vụ việc;
Bước 4: Tòa án thực hiện xác minh hồ sơ, chứng cứ tiến hành hòa giải.
Bước 5: Tòa án tiến hành thụ lý vụ việc và mở phiên Tòa xét xử sơ thẩm theo thủ tục tố tụng dân sự. Nếu không đồng ý với bản án/quyết định của Tòa thì một trong các bên có quyền kháng cáo trong thời hạn luật định.
Theo Điều 203 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015, thời hạn giải quyết đòi lại quyền nuôi con từ 04 – 06 tháng kể từ ngày thụ lý vụ án. Quyền và nghĩa vụ của người đòi lại quyền nuôi con sẽ phát sinh kể từ khi bản án/quyết định của Tòa không bị kháng cáo, kháng nghị có hiệu lực pháp luật.
5. Trường hợp nào mẹ không được nuôi con sau ly hôn
Căn cứ quy định tại Điều 81, Điều 85, Điều 86 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014, các trường hợp người mẹ không được quyền trực tiếp nuôi con sau khi ly hôn đó là:
– Trong trường hợp cha mẹ đã thỏa thuận cha là người trực tiếp nuôi con sau khi ly hôn.
– Mẹ không có đủ điều kiện trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con.
– Mẹ đang trong thời gian bị hạn chế quyền đối với con chưa thành niên (không cho trông nom, chăm sóc, giáo dục, quản lý tài sản riêng của con hoặc đại diện diện theo pháp cho con) theo quyết định của Tòa án.
Theo Điều 85 Luật Hôn nhân gia đình 2014 Người mẹ bị hạn chế quyền đối với con chưa thành niên theo quyết định của Tòa án khi:
“a) Bị kết án về một trong các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, danh dự của con với lỗi cố ý hoặc có hành vi vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con;
b) Phá tán tài sản của con;
c) Có lối sống đồi trụy;
d) Xúi giục, ép buộc con làm những việc trái pháp luật, trái đạo đức xã hội.”
