Trong bối cảnh tái cấu trúc hệ thống các tổ chức tín dụng (TCTD), sáp nhập bắt buộc là một giải pháp then chốt được cơ quan quản lý áp dụng để xử lý dứt điểm các ngân hàng yếu kém, đã rơi vào diện kiểm soát đặc biệt. Việc chuyển giao một ngân hàng thương mại cổ phần (thường là một ngân hàng “0 đồng” hoặc tương đương) sang một Ngân hàng Thương mại Nhà nước (NHTMNN) lớn được coi là lựa chọn tối ưu nhằm đảm bảo an toàn hệ thống, dù đi kèm với những thách thức đáng kể về mặt tài chính và quản trị.
1. Ưu điểm
Phương án sáp nhập bắt buộc vào NHTMNN mang lại lợi ích kép: củng cố niềm tin công chúng và giải quyết triệt để các rào cản pháp lý, tài chính tồn đọng.
1.1. Tối đa hóa niềm tin và thanh khoản
Đây là giải pháp cứu nguy nhanh chóng, có tác động tâm lý mạnh mẽ nhất. Tiền gửi và các nghĩa vụ thanh toán của ngân hàng yếu kém ngay lập tức được đặt dưới sự bảo đảm ngầm của Nhà nước do bên nhận sáp nhập là NHTMNN và chịu sự chi phối trực tiếp của Chính phủ.
Thứ nhất, giải pháp này ngay lập tức chấm dứt khủng hoảng rút tiền hàng loạt (bank run), khôi phục lòng tin của người gửi tiền một cách gần như tuyệt đối.
Thứ hai, quyền lợi hợp pháp của người gửi tiền và chủ nợ được bảo vệ tuyệt đối, duy trì sự ổn định xã hội và kinh tế vĩ mô.
1.2. Xử lý rào cản pháp lý
Sáp nhập bắt buộc cho phép cơ quan có thẩm quyền hành động dứt khoát, vượt qua các vướng mắc từ phía cổ đông cũ, đặc biệt là các nhóm cổ đông lớn đã gây ra các vấn đề trước đây.
Căn cứ Khoản 4 Điều 166 Luật Các Tổ chức tín dụng 2024 và các quy định về kiểm soát đặc biệt trao quyền quyết định sáp nhập bắt buộc cho Ngân hàng Nhà nước (NHNN) hoặc cơ quan có thẩm quyền mà không cần thông qua Đại hội đồng cổ đông (ĐHĐC). Điều này loại bỏ hoàn toàn khả năng tranh chấp, kiện tụng kéo dài từ cổ đông cũ, giúp quá trình tái cấu trúc được thực hiện nhanh chóng và triệt để.
1.3. Xử lý hiệu quả nợ xấu và tài sản đảm bảo
Việc chuyển giao trách nhiệm xử lý các khoản nợ xấu phức tạp cho NHTMNN là một lợi thế lớn. Bởi NHTMNN lớn có tiềm lực tài chính, nguồn nhân lực và kinh nghiệm chuyên sâu trong việc thu hồi, xử lý tài sản đảm bảo và nợ xấu, tối ưu hóa giá trị tài sản thu hồi được cho Nhà nước.
2. Nhược điểm
Dù hiệu quả trong việc ổn định hệ thống, phương án này đặt ra những thách thức lớn đối với ngân hàng nhận sáp nhập và Chính phủ.
2.1. Gánh nặng Tài chính và Áp lực lên Tỷ lệ An toàn Vốn (CAR)
Theo Khoản 1 Điều 183 Luật CTCTD, NHTMNN nhận sáp nhập phải tiếp nhận toàn bộ tổn thất vốn âm và gánh nặng nợ xấu của ngân hàng yếu kém. Việc chuyển đổi các khoản tổn thất này sang NHTMNN nhận sáp nhập sẽ tạo áp lực lớn lên khả năng tăng vốn, và quan trọng hơn là làm giảm Tỷ lệ An toàn vốn (CAR) của ngân hàng này (theo quy định của NHNN về CAR).
Ngoài ra, gánh nặng này có thể hạn chế năng lực cấp tín dụng và đầu tư của NHTMNN trong ngắn và trung hạn, ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh bình thường và khả năng cạnh tranh của họ.
2.2. Rủi ro quản trị và văn hóa sau sáp nhập
Quá trình hợp nhất hai TCTD có quy mô và tình trạng tài chính khác biệt luôn ẩn chứa rủi ro về quản trị và văn hóa doanh nghiệp. Việc hợp nhất hai hệ thống kiểm soát nội bộ, quy trình nghiệp vụ, và mô hình rủi ro (được quy định tại Điều 57 Luật CTCTD 2024 về hệ thống kiểm soát nội bộ) là cực kỳ phức tạp.
Thêm vào đó, sự khác biệt về văn hóa, chính sách đãi ngộ và quy trình có thể gây ra xáo trộn nội bộ, xung đột nhân sự, và nguy cơ gián đoạn dịch vụ hoặc sai sót trong hoạt động sau tiếp quản.
Phương án sáp nhập bắt buộc vào NHTMNN là một phương pháp phù hợp và cần thiết để tái thiết hệ thống ngân hàng. Nó thành công trong việc tối đa hóa niềm tin và giải quyết rào cản pháp lý, nhưng đòi hỏi Chính phủ phải có các cơ chế hỗ trợ tài chính đi kèm để giảm thiểu gánh nặng lên CAR và kiểm soát chặt chẽ quá trình hợp nhất quản trị để đảm bảo sự ổn định và phát triển bền vững của NHTMNN nhận sáp nhập.
3. Tổng đài tư vấn pháp luật qua điện thoại
Nếu quý khách hàng còn có thắc mắc hay câu hỏi nào cần được tư vấn từ luật sư. Quý khách vui lòng liên hệ vào số Hotline 0978 333 379 để được luật sư tư vấn. Trân trọng cảm ơn!
