PHÁP LÝ LIÊN QUAN ĐẾN VẤN ĐỀ XÁC ĐỊNH CHA MẸ CON

Xác định cha, mẹ, con là vấn đề pháp lý nền tảng, gắn liền trực tiếp với quyền nhân thân cơ bản của mỗi cá nhân và có ảnh hưởng sâu rộng đến quan hệ gia đình cũng như quyền, nghĩa vụ dân sự. Từ góc độ pháp luật, việc xác định quan hệ huyết thống không chỉ nhằm bảo vệ quyền trẻ em, bảo đảm công lý trong các tranh chấp gia đình mà còn góp phần duy trì trật tự xã hội theo sự điều chỉnh của Luật Hôn nhân và Gia đình, Bộ luật Dân sự cùng các văn bản liên quan.

1. NGUYÊN TẮC XÁC ĐỊNH CHA MẸ CON

Nguyên tắc xác định cha mẹ con được quy định tại Điều 88 và 89 Luật Hôn nhân và gia đình 2014 như sau:

– Xác định cha, mẹ:

“…Điều 88. Xác định cha, mẹ

1. Con sinh ra trong thời kỳ hôn nhân hoặc do người vợ có thai trong thời kỳ hôn nhân là con chung của vợ chồng.

Con được sinh ra trong thời hạn 300 ngày kể từ thời điểm chấm dứt hôn nhân được coi là con do người vợ có thai trong thời kỳ hôn nhân.

Con sinh ra trước ngày đăng ký kết hôn và được cha mẹ thừa nhận là con chung của vợ chồng.

2. Trong trường hợp cha, mẹ không thừa nhận con thì phải có chứng cứ và phải được Tòa án xác định…”

– Xác định con:

“…Điều 89. Xác định con

1. Người không được nhận là cha, mẹ của một người có thể yêu cầu Tòa án xác định người đó là con mình.
2. Người được nhận là cha, mẹ của một người có thể yêu cầu Tòa án xác định người đó không phải là con mình…”

Lưu ý một số trường hợp đặc biệt sau:

+ Xác định cha, mẹ, con trong trường hợp người có yêu cầu chết (Điều 92 Luật Hôn nhân và gia đình 2014)

Trong trường hợp có yêu cầu về việc xác định cha, mẹ, con mà người có yêu cầu chết thì người thân thích của người này có quyền yêu cầu Tòa án xác định cha, mẹ, con cho người yêu cầu đã chết.

+ Xác định cha, mẹ trong trường hợp sinh con bằng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản (Điều 93 Luật Hôn nhân và gia đình 2014).

– Trong trường hợp người vợ sinh con bằng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản thì việc xác định cha, mẹ được áp dụng theo quy định tại Điều 88 Luật Hôn nhân và gia đình 2014.

– Trong trường hợp người phụ nữ sống độc thân sinh con bằng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản thì người phụ nữ đó là mẹ của con được sinh ra.

– Việc sinh con bằng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản không làm phát sinh quan hệ cha, mẹ và con giữa người cho tinh trùng, cho noãn, cho phôi với người con được sinh ra.

– Việc xác định cha, mẹ trong trường hợp mang thai hộ vì mục đích nhân đạo được áp dụng theo quy định tại Điều 94 Luật Hôn nhân và gia đình 2014.

+ Xác định cha, mẹ trong trường hợp mang thai hộ vì mục đích nhân đạo (Điều 94 Luật Hôn nhân và gia đình 2014).

Con sinh ra trong trường hợp mang thai hộ vì mục đích nhân đạo là con chung của vợ chồng nhờ mang thai hộ kể từ thời điểm con được sinh ra.

2. THẨM QUYỀN GIẢI QUYẾT VIỆC XÁC ĐỊNH CHA MẸ CON

Căn cứ theo Điều 101 Luật Hôn nhân và gia đình 2014 quy định thẩm quyền giải quyết việc xác định cha mẹ con như sau:

“…Điều 101. Thẩm quyền giải quyết việc xác định cha, mẹ, con

Cơ quan đăng ký hộ tịch có thẩm quyền xác định cha, mẹ, con theo quy định của pháp luật về hộ tịch trong trường hợp không có tranh chấp.

Tòa án có thẩm quyền giải quyết việc xác định cha, mẹ, con trong trường hợp có tranh chấp hoặc người được yêu cầu xác định là cha, mẹ, con đã chết và trường hợp quy định tại Điều 92 của Luật này.

Quyết định của Tòa án về xác định cha, mẹ, con phải được gửi cho cơ quan đăng ký hộ tịch để ghi chú theo quy định của pháp luật về hộ tịch; các bên trong quan hệ xác định cha, mẹ, con; cá nhân, cơ quan, tổ chức có liên quan theo quy định của pháp luật về tố tụng dân sự…”

3. NGƯỜI CÓ QUYỀN XÁC NHẬN CHA MẸ CON

Cha, mẹ, con đã thành niên không bị mất năng lực hành vi dân sự có quyền yêu cầu cơ quan đăng ký hộ tịch xác định con, cha, mẹ cho mình nếu không có tranh chấp

Cha, mẹ, con, theo quy định của pháp luật về tố tụng dân sự, có quyền yêu cầu Tòa án xác định con, cha, mẹ cho mình trong trường hợp có tranh chấp hoặc một trong số họ đã chết.

Trong trường hợp xác định cha, mẹ, con cho người chưa thành niên, đã thành niên nhưng mất năng lực hành vi dân sự các cơ quan tổ chức sau có quyền yêu cầu Tòa án xác định:

+ Cha, mẹ, con, người giám hộ;

+ Cơ quan quản lý nhà nước về gia đình;

+  Cơ quan quản lý nhà nước về trẻ em;

+  Hội liên hiệp phụ nữ.